FINDIK HASTALIK VE ZARARLILARI

a.Fındık Hastalıkları:

FINDIK BAKTERİYEL YANIKLIĞI (Xanthomonas coryline Dowson):

Bu hastalık tomurcuk, yaprak, dal gövde ve arada sırada zuruf ve meyve üzerinde zarar yapar. Köklerde nadiren zarar yaptığı görülür. Yapraklar üzerinde oluşturduğu lekeler yu- varlak veya gayri muntazam bir şekildedir. Bu lekelerin çapları 1-2 mm civarındadır. Yeni oluşan lekeler donuk,sarımtırak yeşil renkte olup zamanla kırmızımtırak-kahverengine dönüşür. Bakterinin esas belirtisi kabukla odun tabakası arasındadır. Hasta dalların epidermisi kesilerek kaldırıldığında iç kısımlarındaki dokuların küçük lekeler şeklinde kırmızımtrak-kahverengine dönüştüğü görülür.

Bakteri bitkiden bitkiye yağmur, rüzgâr ve budama aletleriyle geçer.Hasta kısımlardan yağmurla yıkanan bakteri daha alt kısımlara bulaştığı gibi yağmur damlacığı basıncıyle sıçrayarak rüzgârlarla çevreye yayılır. Budama sırasında hasta ve sağlam bit- kiler beraber budandığından bitkiden bitkiye taşındığı gibi bahçeden bahçeye rahatça taşınabilmektedir.

Mücadelesi:

Bu güne kadar Bakteriyel Yanıklığa karşı pratik, kesin ve etkili bir mücadele yöntemi bulunamamıştır. Buna karşın aşağıdaki mücadele yöntemleri bu etmenden korunmada bir dereceye kadar etkili olmaktadır.

Bakteriden zarar görmüş dallar ve sürgünler kesilip derhal yakılmalıdır.

Bakteri ile bulaşık bahçelerde budama yapılırken budama aletleri % 95'lik metil alkol ile dezenfekte edilmelidir.

b.Fındık Zararlıları:

1.FINDIK KURDU (Balaninus nucum L.):

Fındık kurdu Curculionidae familyasındandır. Erginleri 6-9 mm. boyda, kirli sarı veya kül renginde hortumluy bir böcektir. Kahverengi ve aşağı doğru kıvrık olan hortum dişilerde vücut boyuna yakın, erkeklerde daha kısadır. Bütün bahçelerde bulunmasına rağmen daha çok orman kenarlarına yakın ve kuzeye bakan bahçelerde bulunur.

Erginlerin topraktan çıkışı Mart ayı başlarından itibaren başlamakta, Nisan ayı sonuna doğru artmaktadır. Çıkan erginler 16 C'den düşük sıcaklıklarda fazla hareketli değildir. Çıkan bu erginler yumurtlayıncaya kadar beslenirler. Haziran ayında çiftleşirler. Yumurtalarını meyve kabuğunun hemen altında hazırladıkları yuvaya bırakırlar. Bir dişi ortalama 42 yumurta bırakır. Yumurtadan 8 gün sonra çıkan larvalar iç fındık üzerinde bir ay kadar beslenerek olgunlaşırlar. Olgunlaşan larvalar kabuk üzerinden açtıkları delikten dışarı çıkarak toprağa inerler. Burada pupa ve ergin olurlar. 1-3 yıl toprakta kaldıktan sonra toprak yüzüne çıkarlar. Şiddetli kış ergin çıkış oranını artırır. Fındık kurdunun fındıktaki zararı iki şekilde olur.

1.Fındık Kurdunun Beslenme Nedeni İle Yaptığı Zararlar:

Fındık kurdu Mart ayı başından itibaren sürgünleri ve yaprakları kemirerek zararyapar. Böceğin esas zararı fındık taneleri üzerinde beslenmeye başladığı zamandan itibaren görülür ve bu zarar iki şekilde olur.

a. Sarı Karamuk:

Mercimek iriliği büyüklüğüne ulaşan fındık meyveleri fındık kurdu tarafından sokulup içersindeki etli kısım kemirilince (böcek bu etli kısımla beslenir) burada bir ölü tabaka meydana gelir. Yumuşayan bu ölü tabaka sarı bir renk alır. Kabuk içinde oluşan bu renk daha sonraları kabuk üzerine çıkar. Bu arada meyve beslenemediği için küçük kalır ve kabukta çüküntüler oluşur. Bu tip zarar şekline"Sarı Karamuk" denir. Bu tip zararın çoğu Mayıs ayında görülmektedir.

b. Kara Karamuk :

Fındık kurdunun beslenmek için yaptığı ikinci bir zarar şeklidir. Fındık meyveleri normal büyüklüğüne ulaştığı zaman zarara uğrarsa meyve içi kararır. Kabukta oluşan çatlaklardan dışarı sızan siyah sıvı zuruf ve kabuğu kirletir. Bu zarar şekline "Kara Karamuk" denir. Bu tip zarar genellikle Haziran ayında olur.

2.Yumurta Koymak İçin Yaptığı Zarar :

Fındık kurdu beslenmek için yaptığı zararın dışında birde yumurta koymak suretiyle zarar yapmaktadır. Hasattan sonra Harmanda görülen delikli fındıklar bu tür zararın sonucu oluşmaktadır. Dişi fındık kurdu fındık meyvesinin kabuğunu delerek altına yumurtasını koyar. Yumurtadan çıkan larva veya kurtcuk iç fındığı yer ve onun bozulmasına sebeb olur. Böylece bir dişi böcek yumurta koymak suretiyle ortalama 42 meyveyi zarara uğratır.

Bir fındık kurdu beslenme yoluyla ortalama 200 meyveyi zarara uğratır. Buradan da anlaşılacağı gibi bir çift fındık kurdu ölünceye kadar ortalama 440 meyveyi zaraara uğratır. Görüldüğü gibi fındık kurdunun beslenmek için yaptığı zarar yumurta koymak için yaptığı zarardan daha fazladır.

Mücadelesi :

Fındık kurdu mücadelesi meyvelerin zararlıdan korunması amacına yönelik olduğundan ergin böceklerin ekonomik zarar yapmaya başladıkları devrede bahçeleri ilaçlı bulundurmakla olur. İlaçlama, bahçedeki erkenci çeşitlerin yarıdan fazlası mercimek büyüklüğüne (3-4 mm.) yaklaşınca yapılmalıdır. Ergin çıkışının tamamlanmak üzere olduğu bu dönem bölgede Nisan sonuna rastlar.

İlaçlamaya başlamadan önce bahçedeki zarar yoğunluğunun saptanması gerekir. Bu amaçla 1-10 dekar büyüklükteki bahçelerden 10 Ocak, 10-30 dekar büyüklükteki bahçelerden 20 Ocak ve 30 dekardan büyük bahçelerden de 30 Ocak bahçeleri temsil edecek şekilde işaretlenir. İşaretlenen bu ocaklar, sabahın erken saatlerinde veya akşam üzeri sakin, rüzgârsız ve yağışsız günlerde (Kapalı ve yağışsız havalarda bu işlem günün her saatinde yapılabilir.) 3* 3.5 m. boyutlarındaki beyaz bir bez üzerine silkelenmelidir. Bez üzerine 10 ocaktan 3 veya daha fazla fındık kurdu ergini düşmüşse bu bahçede mutlaka ilaçlama yapılmalıdır. Eğer 3'den az veya hiç düşmemişse ilaçlama yapmaya gerek yoktur.

Fındık kurdu ile ilaçlı mücadelede, dekara(40-50 ocağa) carbary-5 toz ve methiocarbe-2 toz 3kg, carbary 85 WP vemethiocarbe 50 WP 150 gr, Dioxacarbe 50 WP 100 gr . ve promecarbe 50 WP 200 gr. kullanılır. Toz ilaçkar sabahleyin çiğ kalkmadan önce veya akşam üzeri sakin ve rüzğarsız havada atılmalıdır.İlacın yaprak alt yüzlerine iyice yapışması sağlanmalıdır. Su ile atılan ilaçlar yağmurlu günler ve güneşli öğle saatleri dışında her zaman kullanılabilir. İlaçlamalarda Atomizör kullanılıyorsa dekara 8-10 litre ilaçlı su atılacak şekilde ayar yapılmalıdır. Toz ve sulu ilaçlamalar alttan yukarıya olacak şekilde yapılmalıdır. İlaçlama işi bir haftada bitirilmelidir. Bir dekara önerilen miktarın altında veya üstünde ilaç atılmalıdır. İzah edildiği şekilde yapılacak tek bir ilaçlama kesin etki yapmaya yeterlidir.

İlaçlanan fındık bahçelerinde CarbaryI için 7 gün, Promecarbe için 15 gün ve Methiocarbe için 21 gün süre ile hayvan otlatılmalıdır.

2- FINDIK FİLİZ GÜVESİ (Gypsonoma dealbana FröhI.):

Fındık filiz güvesi Tortricidea familyasındandır. Erginler 4.5 mm. boyda , ön kanatları sütlü kahverenkli olup beyazdır. Larvaları (tırtılları) açık sarı renkte baş ve ense siyah kahverenginde seyrek ve kısa kıllarla kaplıdır.Özel bir fındık zararlısıdır.Tırtılları yeni oluşan tomurcuk ve sürgünlerin özüne girerek onların kurumalarına sebep olur.

Fındık bahçelerinde ilk fındık filiz güvesi kelebekleri Mayıs ayı sonlarında görülmeye başlar. Kelebeklerin çıkışı 50 gün kadar sürer. Kelebekler yumurtalarını, çıkışlarından 5-6 gün sonra genellikle yaprakların üst yüzeyine tek tek koyarlar. Çıkan tırtıllar yaprağın alt yüzeyine geçerek iki damarın birleştiği yerde beslenmeye başlarlar. Bu sırada üzerleri ağ ve pisliklerle kaplanır. Tırtıl yaprağın üst epidermisine dokunmadığı için bu kısım üçgen şeklinde bir zar görünümü kazanır. Bu durum fındık filiz güvesinin yaprakta yaptığı tipik zarar şeklidir. Sonbahara doğru yapraklar sertleşince tırtıllar uygun bir ortam olan püslere ve kozalaklara göç etmeye başlarlar. İki püsü ağlarla birbirine birleştirerek aralarında pisliklerle karışık kabarıklık meydana getirirler.

Zarara uğrayan püsler gelişemediği için kıvrılır ve dolayısıyle de tozlama yapamazlar. Kışı buralarda geçirirler. Tüm populasyonun %20-30'u ergin olana dek kozaları terk etmezler.

Mart ayı başlarından itibaren göz ve sürgünlerin özüne girerek galeri açarlar. Henüz gelişmekte olan sürgünler hucuma uğrayınca kururlar fakat ağ ile dala yapışmış olduklarından düşmezler. Bu şekilde kurumuş sürgüncükler fındık filiz güvesinin sürgünde yaptığı tipik zarar şeklidir. Kuruyan sürgünü terk eden tırtıl ikinci sürgüne girer. Bunu üçüncü ve dördüncü ve hatta5.sürgün takip eder. Fakat 3. sürgünden itibaren sürgünler sertleşmiş olduğundan kurumalar uç kısımda olur. Mart başlarından Mayıs ayı ortalarına kadarki periyot da bir tırtıl beş ayrı sürgünü kurutabilir. Mayıs ayı ortalarından itibaren tırtıllar popu olurlar. Popu devresi 13-18 gündür.

Mücadelesi:

Mücadelede, gaye zararı yapan tırtılların en hassas zamanlarında imha edilmesidir. Mücadeleye fındık toplandıktan sonra yapraklarda orta damarla yan damarların meydan getirdiği üçgen şeklinde tırtılların beslenme arazları iyice belirlenince başlanmalı, tırtılların erkek organlara(püslere) veya kozalaklara göç ettiği yaprak döküm başlangıcında(eylül sonları) son verilmelidir

İlaçlamaya başlamadan önce bahçedeki zarar yoğunluğunun saptanması gerekir. Bu amaçla1-10 dekar büyüklükteki bahçelerde 10, 10-30 dekar büyüklükteki bahçelerden 20 ve 30 dekardan büyük bahçelerden 30 ocak işaretlenir. Her ocaktan alt, orta ve üst kısımlardan olmak üzere toplam 30 yaprak alınır. Sonra bu yapraklar üzerindeki kahverenkli tırtıl beslenme arazları sayılır. Buradan 100 yaprağa isabet eden ortalama araz bulunur. 100 yapraktan enaz 15 veya daha fazla araz var ise o bahçede ilaçlama yapılmalıdır.

İlaçlı mücadelede dekara (40-50 ocağa) Azinphos-methyl 20 Em ve Diazinon 20Em 300cc,Fethion 50 Em 200 cc ve Malathion 20 Em 700 cc kullanılır. Mücadeledeki başarı, bütün yaprakların ilaçlı su ile kaplanması ile artacağından bu hususa özellikle dikkat etmek gerekir. İlaçlamada Atomizör kullanılıcaksa ocak başına enaz 1 lt. ilaçlı su atılmalıdır.

Mücadelede, Diazinon, Azinphos ve fenthion kullanılmışsa 21 gün, Malathion kullanılmışsa 7gün süre ile bahçelerde hayvan otlatılmamalıdır.

3.Fındık Kozaları Akarı (Eriophyes avellana Nal):

Fındık kozalak akarı Eriophydae familyasındadır. Zararlı çıplak gözle görülmeyecek kadar küçük, ortalama 0,09 mm. uzunluğunda, ince, uzun silindir veya havuç şeklinde mat beyaz renkli bir akardır. Üreticiler tarafından mantar veya fındık gülü olarakda adlandırılan fındık kozalak akarı fındıkların meyve ve sürgün gözlerine girerek onları şişirir gal haline sokar.

Kışı kozaklar içersinde geçiren zararlı, Mart ayından itibaren gelişip açılan dışı yeşil, içi sarımsı yeşil ve kırmızı renkte olan kozalaklardan çıkarlar. Yeni büyümekte olan 2-4 cm. boyundaki sürgünlere geçerek yeni açılmakta olan yapraklar arasında ve yaprak koltuklarında beslenir ve gizlenirler. Nisan ayı ortalarına doğru sürgünlerde ilk iki yaprakcık hariç 3. yaprak tomurcuk gurubundan ayrıldığı zaman yaprak koltuğunda beliren göze girerler. Bundan sonra gelen nymphler de sürgünlerin büyümesi ile ortaya çıkan 4. ve 5. gözlere girerler. Böylece ilk galler sürgünlerin dipten 3. ve ençok da uç gözlerinde oluşur. Gözlerin pulcukları arasına yerleşen akarlar hızlı bir çoğalma göstererek yıl içinde birden çok döl verirler. Zararlı yoğunluğundan artmasıyla gözler irileşir ve 0.5-3 cm. çapında galler oluşur.

Mücadelesi:

Yapraksız dönemlerde kozalakların toplanıp imha edilmesi yoğunluğu azaltır.

İlaçlı mücadeleye yeni sürgünler üzerinde dipten itibaren üçüncü yaprak,uçtaki yaprakcık grubundan ayrılıp arkaya devrildiği zaman başlanır.Ancak ilaçlanacak bahçedeki sürgünlerin çoğunluğu bu dönemde gelmiş olmalıdır.Sürgün diplerinde karşılıklı olarak bulunan ve gelişmeyen muhafaza yaprakcıkları dikkate alınmamalıdır. En uygun ilaçlama zamanı Nisan ayı ortalarıdır.İlk ilaçlamadan 15 gün sonra yapılacak ikinci bir ilaçlama ile daha iyi sonuç alınır.

İlaçlamaya başlamadan önce bahçedeki kozalak yoğunluğunun saptanması gerekir. Bu amaçla 1-10 dekar büyüklüğündeki bahçelerden 10, 10-30 dekar büyüklüğündeki bahçelerden 20 ve 30 dekardan büyük bahçelerden 30 ocak tesadüfen işaretlenir. İşaretli her ocağın birer dalındaki kozalaklar sayılır. Bir dalda ortalama 5 veya daha fazla kozalak varsa o bahçede ilaçlama gereklidir.

İlaçlı mücadelede dekara 3 kg. toz kükürt, 300 cc Endosülfan 35 Em ve 300 gr. Endosülfan 35 WP kullanılır. Kükürt en yüksek günlük sıcaklık 15C dolaylarında olunca iyi bir kaplama sağlayacak şekilde atılmalıdır. Çiseli ve mevsim için anormal derecede sıcak olan günlerde ilaçlama yapılmalıdır. Böyle durumlarda bazı hassas çeşitlerde yanıklıklar görülebilir.

Mücadelede atomizör kullanılacaksa alet dekara 50 lt. su atacak şekilde ayarlanmalıdır. Sulu ilaçlar için tam bir kaplama gereklidir. İlaçlamalar 10 gün içinde bitirilmelidir. Endosülfan ilacının doğal denge üzerinde etkisi olumsuz olduğundan 10 dekardan küçük bahçelerde kullanılması gereklidir.

4.DALKIRAN (xyleborus (Anisandrus) dispar fabr):

Dalkıran Scolytidae familyasındadır. Dalkıran zararlısının dişileri 3-3.5 mm. erkekleri 2mm. uzunluktadır. Yarım küre görüşündeki erkekler açık kestane renklidir. Dişilerin rengi erkeklerden daha koyudur.

Ergin dişiler fındık dallarında galeriler (delikler) açarak zayıflamaya, kırılmaya ve yoğun saldırılarda kurumaya sebep olurlar. Dalkıran böceği kışı açmış olduğu garaliler içinde ergin olarak geçirir. Haziran ortalarından itibaren sıcaklar artmaya başlayınca yuvalarından çıkan dişiler sağlam dallarda yeni delikler açmaya başlarlar. Çiftleşme deliklerin içinde veya dışında olur. Gaalerilerde ortalama olarak 10 dişiye karşılık bir erkek bulunur. Dişiler 0.8-7 cm. kalınlığında fındık dallarında ve genellikle bir sürgün dibinden 2 mm. çapında yuvarlak galeriler açarak dala girerler. Dla giren böcek kanbiyum dokusunun 2 mm. kadar altında dalın yıllık halkalarını takip eden bir çevre galeri açar. Çevre galerinin her iki tarafında çıkma çıkma sokak şeklinde dik galeriler bulunur. Bir galeri sisteminde 1-8 dik galeri bulunabilir. Bazı galerilerde 6 cm. uzunluğunda olabilir. Galeri açan ergin dişi taşındığı Ambrosia mantarının siporlarını galerilere bulaştırır. Galeri açma başlangıcında 10-15 gün sonra dik galerilerde yumurtlama başlar.8-10 gün sonra çıkan larvalar galeride gelişlemekte olan Ambrosia mantarı ile beslenir. Ağaçların odun kısmı ile beslenmezler. Larvalar 3-4 hafta beslenditan sonra gelişirler ve pupa olurlar. Pupalardan 8-10 gün sonra çıkan yeni erginler ertesi yıl çakış zamanına kadar bulundukları galerilerde kalırlar. Galeri yerlerinin kapatılması mümkün olmadığından buralarda devamlı bitki öz suyu dışarı çıkmakta ve ağaç zayıflamaktadır. Hücuma uğrayan bir daldaki galeri sayısı dalın kalınlığı ve sıhhat durumuna göre değişmekte ve dallar zayıflamaktadır. Genel olarak 2-3 cm. kalınlığındaki bir dalı bir galeri kurutabilmektedir.

Mücadelesi :

Dalkıran mücadelesi ergin dişilerin galeri açmalarını önlemek gayesiyle yapılır. Bunun içinde ergin böcek çıkışı döneminde dalları ilaçlı bulundurmak ve mekaniksel yollarla zararlı yoğunluğunu azatmak gerekmektedir. Mücadelede birinci yöntem bahçelere iyi bakmaktır. Dalkıran daha ziyade bakımsız, zayıf kalmış, budaması yapılmamış, toprağı işlenmemiş ve gereği gibi gübrelenmemiş fındık bahçelerinde zarar yapar. Bu bakımdan bahçelere gereken önem verilmelidir. Kış boyunca bulaşık, delikli kuru ve zayıf dallar kesilerek yakılmalıdır. Zira dalkıran kesilip bahçede bırakılan dallarda daha iyi barınmaktadır.15'er dekar büyüklükteki iki ayrı fındık bahçesinde hemen hemen tüm galerili dallar kesilmiş ayrıca 30 dekarlık bir bahçede mekaniksel mücadele ile diğer kültürel işlemler uygulanmış daha sonraki yıllar yapılan gözlemlerde söz konusu bahçelerde dalkıran zararının olmadığı saptanmıştır.

Mücadele ikinci yöntem ilaçlı mücadeledir. Bölgemizin sahil kısımlarında erginçıkışı genel olarak takriben Haziran ayının ikinci yarısında başlar.Bu dönemde ilaçlama yapılacak bahçelerde taze odun talaşlarının varlığı ile görülebilen yeni galeriler aranmalı ve tespit edilince ilaçlamaya başlanmalıdır.İlk ilaçlamadan 15-20 gün sonra ikinci bir ilaçlama yapılmalıdır.İlaçlamadan sonraki 24 saat içinde şiddetli yağış olursa ilaçlama tekrarlanmalıdır.İlaçlama zamanında hava şartları müsait değilse uygun bir güne kadar ilaçlama geciktirilebilir.

İlaçlı mücadelede dekara azinphos methyl 25 wp 300 gr, carbaryl 85 wp ve methiocarbe 50 wp 150 gr. kullanılır.İlaçlı mücadelede atomizör kullanılmalıdır.İaçlamalarda iyi bir kaplama başarı için esas olduğundan ocak başına 1 lt. ilaçlı su atılmalıdır.İlaçlanacak sahada daha önce delikli, kuru ve zayıf dallar kesilerek yakılmalıdır. Bütün dallar kök boğazından 0.8 cm. kalınlıktaki sürgünlere kadar iyice ıslatılmalıdır.İlaçlanan bahçelerde ilaçlama bittikten sonra 20 gün süre ile hayvan otlatılmalıdır.

5.MAYIS BÖCEĞİ (Melolontha melolontha L.):

Mayıs böceği scarabeidae familyasındandır.Erginlerin 2,5-3 cm. boyunda genellikle kızıl kahverengi görünüştedirler.Larvalar karasteristik olarak karın etrafında kıvrık, tombul ve beyazdır. Tam gelişmiş larvanın boyu 4-4,5 cm dir.

Mayıs böceği larvaları köklerin kabuk ve kambiyoum tabakalarını kemirerek zarara uğratırlatr. Ayrıca odun kısmında yarım silindir şeklinde oyuklar meydana getirirler. 1-2 cm. çapındaki kökleri kopararak dalların ve neticede ocakların kurumasına sebeb olurlar.

Üreticiler tarafından ''Kadı Lokmasu'' veya ''Manas''olarakta adlandırılan mayıs böceklerinin erginleri Nisan-Mayıa aylarında topraktan çıkarlar. Güneş battıktan sonra uçuşarak ağaçlar üzerine konar,yaprak ve çiçeklerle beslenirler. Dişiler çifleştikten sonra yumurtalarını özellikle 2-3 yıl işlenmemiş ve üzeri hafif otlanmış bahçelerde toprağın 15-25 cm. derinine, 25-30`luk guruplar halinde koyarlar. Bir dişi ortalama 60 yumurta bırakır.Yumurtadan ortalama 30 gün sonra çıkan larvalar ot kökleri ile beslenirler ve 2 ay kadar sonra gömlek değiştirerek ikinci döneme geçerler.Ağustos ortalarından itibaren görülen ikinci dönem larvalar genellikle toprağın 20 cm. derinliği içinde bulunan fındık kökleri ile beslenirler. Kasım ortalarında soğukların başlaması ile 40-50 cm. derinliğe inerek kışı geçirirler.Nisan ayında yeniden köklerin bulunduğu bölgeye yükselir ve bir süre beslendikten sonra yaklaşık Haziran ayı başlarında gömlek değiştirip üçüncü dönem lavra olurlar. Ekim ayına kadar oburca beslenen bu üçüncü dönem larvalar Kasım ayında 60 cm. derinliğe inerek kışı geçirirler. Üçüncü yılın Nisanında yine yükselerek Mayıs ve Haziran aylarında zarar yaparlar.Temmuzda üçüncü dönem larvalar toprağı 15-35 cm. derinliğinde bir yuva içinde pupa olurlar. Bu dönem ortalama 50 gündür. Ergin olan böcekler ertesi yılın Nisan ayına kadar yuvalarını terk etmezler. Böylece hayat dönemlerini 3 yılda tamamlamış olurlar.

Mücadelesi:

Mücadele larvaların zararını önlemek için yapılır. Erginler görüldükleri zaman toplanıp öldürülmelidir.Toprağın işlenmesi sırasında görülen larvaların toplanıp imha edilmeşi yoğunnluğun düşmesine katkıda bulunur.Larvalara karşı ilaçlı mücadele sonbbahar yağmurlarını müteakip hava sıcaklığının uygun durumda olduğu Eylül başından itibaren Ekim ayı ortalarına kadar yapılabilir. Bu devrede hem larvaların çoğu kolayca mücadele yapılacak ikinci dönemdedir ve hemde toprak ilacın karıştırılması için uygun durumdadır.

İlaçlı mücadelede dekara lindane 25wp 900 gr. kullanılır. İlaçlar bahçıvan süzgeci veya pülverizatörlerden biri ile atıldıktan sonra toprağın işlenerek ilcın 20 cm. derinliğe kadar karıştırılması gerekir. iLAÇLANAN YERDE 1-2 SENE SÜRE İLE TEKRAR MÜCAFELEYE GEREK YOKTUR.

6.UÇ KURUTAN (Obera Linearis L.):

Uç kurutan Cerambycidae familyasındandır.Erginler 3-4 mm. eninde, 11-16 mm. boyda siyah renkli ve uzunca görünüşlüdür. Larvaları mum sarısı renkte 20-25 mm. uzunlukta olup, bacakları yoktur.

1-2 yıllık genç sürgünlerin özünde beslenen larvalar, uzunluğuna galeriler açarak sürgünlerinkurumalarına sebep olurlar. Bölgemizde erginler Mayıs ve Haziranda çıkarlar. Çiftleşen dişiler yumurtalarını yıllık sürgünlerin uçtan itibaren 10-15 cm. aşağısına koyarlar. 10 gün sonra çıkan genç larvalar önce yarım daire şeklinde sürgün eksenine dik bir çevre galeri açarlar.Sonra iki yıllık sürgünede geçen larvalar ilk yıl yukarıdan aşağıya doğru 40-50 cm. uzunluğunda galeriler açar.Beslenme artıklarını yan deliklerden dışarı atarlar. Bu galeri içinde kışlayan larva ertesi ilkbaharda bu defa yukarı doğru kısa bir galeri daha açar. Sonbaharın sonlarında yuva hazırlayacak ikinci kışı geçirir. Ertesi yıl Nisanda burada pupa olur.Pupa süresi 3 hafta kadardır. Erginler kabukta delik açarak dışarı çıkarlar. Böylece gelişmesini 2 yılda tamamlamış olurlar

Mücadelesi:

Genç sürgünlerde kurumaların iyice belirdiği Temmuz ortalarından yaprak dökümüne kadar olan süre içinde kurumakta olan tüm uç sürgünler kesilerek yakılmalıdır. Yoğunluk fazla ise ilaçlama yapılmalıdır.

İlaçlı mücadele, çıkan erginlerin yumurta bırakmalarının önlenmesini amaçladığından ilaçlamaya Mayıs ayı ortalarından sonra başlanabilir. Bu zamandan itibaren ergin çıkışı izlenmeli ve çıkış başlayınca ilaçlama yapılmalıdır.

İlaçlı mücadelede dekara Carbaryl 5 Toz ve Methiocarbe 2 Toz 3-3.5 kg., Carbaryl 85WP 150 gr. Dioxacarb 50 WP 100gr. ve Methiocarbe 50 WP 150 gr. kullanılır. Toz ilaçlar sabahın erken saatinde çiğ kalkmadan önce veya akşam üzerleri uygulanmalı ve ilacın yaprak alt yüzeylerine iyice yapışması sağlanmalıdır.İlaç miktarları ocakların büyüklüğüne göre ayarlanmalıdır. Su ile atılan ilaçlar ise yağmurlu günler ve güneşli öğle saatleri dışında her zaman kullanılabilir. Atomizör kullanılacaksa dekara(40-50 ocak) 8-10 lt. su atılacak şekilde ayarlama yapılmalıdır. İlaçlamalar 1 haftada bitirilmelidir.

Fındık kurdu ilaçlaması yapılan yerlerde ayrıca uç kurutan ilaçlamasına gerek yoktur. İlaçlanan bahçelerde 1 hafta süre ile hayvan otlatılmamalıdır.Arıcılık yapılan yerlerde kovanlar bir ay süre ile başka yerlere taşınmalıdır.

7.FINDIK GAL SİNEĞİ(Mikomyia coryl Kieffer):

Fındık gal sineği Cecidomyiidae familyasındandır.Erginleri yaklaşık 2 mm. boyda, kırmızı renkli ve narin yapılı sineklerdir. Antenler her iki eşeyde de 14 parçalı olmasına karşın segmentlerin seyrek dizilmesi nedeniyle erkeğin anteni daha uzundur.Larvalar beyaz renkli 2.5-3 mm. uzunluktadır.

Zararı yalnız larvalar yapar. Larvalar yaprakda damar boyunca,çotanakta yeşil zuruf üzerinde ya da sürgünlerin uç kısımlarında galler oluşturarak zararlı olurlar.Larva çkışından sonra önce galler, sonra da galler arası kurumaya başlar.Fazla sayıda gal yaprağın tümünü kurutup dökebilir. Meyvelerde ise döküm olmaz. Ancak meyve gallerin basıncı altında gelişemez ve biçimsiz bir durum alarak zarara uğrar. Yine sürgün uç tomurcuklarında oluşan galler sürgün gelişmesini engeller.Bu bakımdan sürgün ucu ve özellikle meyve galleri yaprak gallerine oranla daha önemli olmaktadır.

Kışı larva döneminde ve toprağın 1 cm. derinliğinde beyaz bir kokon içinde geçirir. Mart ayında pupa olur.Yaklaşık iki haftalık pupa döneminden sonra ergin çıkışı başlar.Çıkışın büyük çoğunluğu Nisan ayında olur. Çiftleştikten sonra yumurtalar yeni sürgün tomurcuklarının ucuna,gizli ve korunmuş yerlere bırakılır. Ergin çıkışından 3-4 hafta sonra ilk galler görünür. Galler yaprakta damarlar boyunca,meyvelerde ise zuruf üzerinde oluşur ve her gal içersinde olgunlaşan larvalar bir çiğse yada yağmurdan sonra toprağa inerek kokon örerler ve ertesi ilkbaharda ergin olarak çıkarlar.

Mücadelesi:

İlaçlamalar koruyucu olarak yapıldığında ilaçlanacak olan bahçelerin bir yıl öncesinden tesbit edilmesi gerekir.İlaçlı mücadeleye ergin çıkışı ile birlikte,diğer bir deyimle o bahçedeki yeni fındık sürgünlerinin çoğunluğu iki yaprakcıklı olduğu dönemde (sürgün dibindeki iki koruma yaprakçığı dikkate alınmaz) başlanır. Yaklaşık Mart ayı sonu Nisan ayı başlarına rastlayan ilk ilaçlamadan 20 gün sonra ikinci bir ilaçlama yapılır.

İlaçlı mücadelede dekara Omethoat 50 Em 150 cc. kullanılır.İlaçlamalarda başarı tam bir kaplama ile ocağından dekara 50 lt. (ocak başına 1 lt.) su kullanılmalıdır. İlaçlamalardan sonra 20 gün bahçede hayvan otlatılmamalıdır. Fındık gal sineğine karşı yapılan uygulama fındık kozalak akarını ve filiz güvesini etkilediğinden bu bahçelerde bu zararlılar için ayrıca ilaçlamaya gerek yoktur.

8.VİRGÜL KABUKLU BİTİ(Lepidosaphes ulmi L.):

Virgül kabuklu biti Coccidae familyasındandır.Ergin dişisinin kabuğu geniş virgül veya midye şeklindedir.Koyu kahverenkli ve 2.5-3 mm. uzunluktadır.

Daha ziyade yüksek rakımlı fındık bahçelerinde zarar yapan virgül kabuklu bitinin erginleri ve larvaları bitkinin öz suyunu emerek zayıflamasına, yoğunluğunun fazlalaştığı yerlerde kurumalara sebep olurlar

Kışı ergin dişinin kabuğu altında yumurta döneminde geçirir.Yumurtalar Mayıs başlarında açılarak çıkan larvalar dal ve yapraklara dağılır. Dal üzerindekiler 1-2 gün içinde hortumlarını bitki dokusuna sokarak beslenmeye başlarlar. Kısa süre içerisinde anten,bacak ve gömleklerini atıp kabuk oluştururlar.İki larva dönemi geçirdikten sonra Temmuz'da ergin dişiler görülmeye başlar. Bunlar kanatlı ergin erkeklerde çiftleşerek yumurtlarlar.Yumurtalar üstten dişi kabuğu,alttan beyaz ve saydam bir zarla korunurlar.

Mücadelesi:

Bulaşmanın az ve sınırlı olduğu bahçelerde bulaşık dallar yumurtanın açılmasından önce kesilip bahçeden uzaklaştırılmalıdır.

İlaçlı mücadele zararlının kışlayan yumurtalarına karşı Şubat-Mart aylarında ve tomurcuklar patlamadan önce yapılır.Tomur- cukların patlamasından sonra yapılacak ilaçlamalar fındık yapraklarında yanmalar yapabileceginden ilaçlamada geç kalınma- malıdır İlaçlamada başarı bulaşık dal ve sürgünlerin ilaçlı su ile iyice ıslatılmasına bağlıdır. O nedenle bulaşık kısımların iyice ıslatılmasına özen gösterilmelidir. Yumurtadan çıkan larvalara karşı Mayıs ayında ve çıkışın %70-80,i bulduğu dönemde yapılabilecek yaz ilaçlaması zorunlu olmadıkça yapılmamalıdır. Fazla soğuk rüzgârlı veya don olma ihtimali olan günlerin kışlık yağların yakıcı etkisini artırdığı göz önüne alınarak böyle zamanlarda ilaçlama yapılmamalıdır. İlaçlı mücadelede 100 lt. suya kış ilaçlamasında, 65 beyaz yağ +2.4 DNOC E.C. 4 lt. ve LNBP triethonolamine 40 E.C. 750 cc, yaz ilaçlamalarında Methidathion 40 E.C 75 cc. ve Azinphos Methyl 20 E.C. 150 cc kullanılır .

Yaz ilaclamalarında yumurtanın açılmasının izlenmesi ve uygulama güçlüğü ile doğal dengeyi bozması nedeniyle zorunluluk dışında yapılmaması gerekmektedir. Yaz ilaçlamasının uygulandıgı bahçelerde 20 gün süre ile hayvan otlatılmamalıdır.

9- FINDIKTA KAHVERENGİ KOŞNİL

(Parthenolecanium corni Bouche Parthenolecanium rufulum ekli): Kahverengi koşnil Coccidae familyasındadır. Ergin dişinin kabuğu başlangıçta esmer kahverenkli olup sonraları açık kahverengine dönüşür. Yumuşak ve yarım küre biçiminde olan kabuğu boyu 3-4 mm., yüksekligi ise 1.5-2 mm. dir. Larvalar başlangıçta açık sarı sonraları kafverenkli olurlar.

Kahverenkli koşnilin larva ve erginleri yaprak ve sürgülerde emgi yaparak beslenirler. Ayrıca çıkardıkları tatlı madde ile karaballık (fumajin) oluşumuna neden olurlar. Böylece bitkilerin zayıflamasına, yoğun bulaşmalarda kurumalara ve neticede verimin azalmasına sebep olurlar.

Yumurtaların açılmaları genellikle Mayıs sonlarında başlar. Çıkan larvalar sürgün ve yapraklara dağılırlar. Buralarda kendilerini tespit edip hortumlarını bitki dokusuna sokup beslenmeye başlarlar. Ağustos,ta gömleklerini değiştirip ikinci dönem larva olurlar. Yaprak dökümünde önce genç sürgünlere göç ederek ikinci dönem larvaları halinde kışı buralarda geçirirler. Mart,ta dişi bireyler kabarmaya ve büyümeye başlarlar. Erkekler ise prepupa ve pupa dönemini geçirirler. Nisan başlarında ilk erkek ve dişi erginler görülür. Yumurtlama Nisan sonlarında başlar. Bir dişi 1000-1400 dolaylarında yumurta bırakır. Yumurtaların kuluçka süresi 20-30 gündür. Bölgemizde yılda bir döl verirler.

Mücadelesi :

Zararlının yoğunluğunun az olduğu bahçelerde bulaşık sürgün ve dallar kesilecek bahçeden uzaklaştırılmalıdır.

İlaçlı mücadele zararlının hareketli birinci dönemlerinde oluşan genç larvalarına karşı yapılır. Bu amaçla yumurta açılımının tamamlanmasına yakın Haziran sonlarında ilaçlama yapılır. Zararlının yoğunluğunun çok fazla olmadığı yerlerde ilaçlamaya gerek yoktur. İlaçlamalarda dekara Omethoat 50 E.C. 150 cc,Carbaryl 85 WP 150 gr. kullanılır.

Başarılı bir ilaçlama için tam bir kaplama gerekli olduğundan pülverizatörlerle yapılan ilaçlamalarda dekara 200lt., Atomizörlerle ise 50lt. su atılmalı ve böylece sürgün ve yaprakların iyice ilaçla kaplanmasına özen göstermelidir. İlaçlanan bahçelerde 20 gün süre ile hayvan otlatılmamalıdır. Bu zararlıya karşı yapılan mücadele uç kurutan ve dalkıran zararlılarına karşı ayrıca ilaçlama yapmayı gerektirmez.

Fındıkta önemli olan bu zararlılardan başka Kızılağaç böceği[ Agelastica alni L], Fındık kokarcası [Palomena prasina L], Fındık Yaprak bitleri [ Myzzzocallis coryli Goeze], Kızılağaç yaprak böceği [ Galerucelle lineola Fabr] ve Kır tırtıIı (Lymantria dispar L) gibi daha birçok zararlılar bulunmaktadır. Fındık bahçelerinde bu zararlıların yoğunluğu azdır. Bu nedenle ancak salgın yıllarında yoğun saldırılarda ekonomik zarar yaparlar. Bunlar arasında Kızılağaç böceğinin zararının görüldüğü bahçelerde nisan sonlarında dekara Carbaryl 5 Toz ve Methiocarbe 2 Toz 3 kg, Methiocarbe 50 WP 150 gr. ve Malathion 20 E.C.500 cc kullanılır. Fındık kokarcasının görüldüğü bahçelerde nisan ayı sonlarında dekara Methiocarbe 2 Toz ve Dioxacarbe 3 toz 3,5 kg, Methiocarbe 50 WP 150 gr ve Dioxacarbe 50 WP 100 gr kullanılır.

Tarım Alanında Kullanılan Zirai Mücadele İlaçlarına Karşı Alınması Zorunlu Önlemler.

Tarım alanında hastalık ve zararlılara karşı kullanılan tarımsal ilaçların sayısı gün geçtikçe artmaktadır. Bu ilaçlar, bilinçli bir şekilde kullanılmadığında insan, hayvan ve çevre sağlığı açısından tehlikeli durumlar ortaya çıkmaktadır. Bu bakımdan tarımsal ilaçların muhafazası, hazırlanması ve kullanılması sırasında aşağıda belirtilen hususlara dikkat edilmesi gerekir.

Bilgisizce yapılan ilaçlama yarardan çok zarar getirir. Mücadelede kullanılan bütün ilaçlar zehirli olup kullanılmasına dikkat edilmelidir.
İlaçlar sürekli kapalı bir dolapta saklanmalıdır. Gıda maddeleri ve hayvan yiyecekleri ile beraber aynı yerde bulundurulmamalıdır.
İlaçlar hiçbir zaman orijinal ambalajında çıkartılmamalı, başka kaplara bölünmemeli ve üzerindeki etiketler koparılmamalıdır.
Kullanılan tarım ilaçlarına ait boş ambalaj kutuları, şişeler, torba kağıtları etrafa atılmamalı, yakılması mümkün olanlar bir köşede yakılmalı, şişe ve teneke gibi ambalajlar ise derince çukurlara gömülmelidir.
İlaçlar tavsiye edilen zaman doz ve sayıda yapılmalıdır.
İlaçlar gıda maddeleri için kullanılan kaplarda hazırlanmamalıdır.
İlaçlama esnasında su, yemek ve sigara içilmemelidir.
İlaçlamadan sonra el, yüz ve ilacın değdiği vücudun diğer kısımları bol sabunlu su ile yıkanmalıdır. İlaçlar deriye ve göze temas ettirilmemelidir.
Sıvı ve toz ilaçların sis bulutları içine girilmemeli ve teneffüs edilmemelidir.
İlaçlama esnasında rüzgarın yönü mutlaka arkadan öne doğru olmalıdır. Yani rüzgara karşı ilaçlama yapılmamalıdır.
Tarım ilaçları ile ilaçlanmış meyve sebzelerin üzerinde bulunan bakiye ilaçlar tehlike kaynağıdır. Bu nedenle ilaçlama zamanı ile hasat zamanı arasnda süre çok iyi bilnmelidir . İlaçlanan sebze ve meyveler yıkanmadan yenilmelidir.
İş esnasında veya işten sonra baş ağrısı, mide bulantısı, baş dönmesi, göz kararması ve diger raharszlıklar meydana gelrse işi derhal durdurmalı kirli elbiseler çıkarılmalı ve doktoru başvurmalıdır.

Zehirlenme belirtisi

Baş ağrısı, aşırı yorgunluk ,huzursuzluk, kusma, yüksek ateş terleme, morarma, citte ve göz kapaklarında titreme, konuşma güçlüğü,gözkızarması,gözbeklerinin küçülmesi, bayılma ve koma şeklinde ortaya çıkar. İalcın özelliği ve miktarına göre bunlardan biri veya birkaçı birarada görülebilir.

Zehirlenme Durumunda Yapılacak işlemler

Hasta derhal ilaçlama mahilinde uzaklaştırılmıştır.
İlaçla giysiler çıkartılarak ilaçların deri ile temas eden kısımların bol su ile yıkanmalıdır
Zehirlenme ağız yoluyla olmuşsa hasta kusturulmalıdır
Solunum yavaşlamışsa sun'i solunum yaptırılmalıdır
Hasta en kısa zamanda doktora götürülerek zehirlenmeye neden olan ilacın adı mutlaka söylenmelidir.

FINDIK ZARARLILARINA TAVSİYE EDİLEN İLAÇLAR

Sıra No	Etkili Madde Adı	Türü	Ticari Adı
1	Azinphos - Methyl	25 WP	M. Gusathion % 25 WP
2	Azinphos - Methyl	20	Cotnion M,Gusathion %20 Em,Koruma Methyl Kotnion 20 EC, Methazin 20 Em.
3	Carbaryl	5 Toz	Bantrin 5,Hektavin 5,Korvin Dust,Mitin 5,Gamonil Toz %5,Gemanin Toz %5.
4	Carbaryl	50 WP	Bantrin 50 WP, Camonil 50 WP,Hektavin 50 WP, Korvin 50 WP, Mitin 50 WP
5	Carbaryl	85 WP	Bantrin 85 SP,Gemanin WP %85,Hektavin 85 WP, Korvin 85 WP, Mitin 85 WP
6	Diazinon DİNOSEB(DNBP)	20	Bazinon 20 Em, Hekzudin 20 Em, Basudin 20 Em Gebutox Kış Mücadele ilacı, Vintox Kış Mücadele ilacı
7	2,4 DNOC + 72 yağ		Hektavaş
8	1/45 DNOC+65 Beyaz Yağ		Evrensel DNOK, Vinter Vaş.
9	Dioxacarbe	50 WP	Electron 50 WP
10	Endosulfan	35	Agronex 35 EC,Bayer Endosulfan %35 Em, Hektionex 35,Korsülfan 35 EC, Parasülfan 35 EC, Thiodan Conzentrat % 35 Em,Thiodan 35 Emülgierbar, Thionex 35 EC
11	Endosulfan	35 WP	Hektionex 35 WP,Kimyagerler Endosulfan 35 WP, Thiodan 35 Spritzpulvar.
12	Fenthion	50	Lebaycide %50 Em.
13	Kükürt	Toz	Aktif Toz Kükürt
14	Lindane	25 WP	Hekmalin 25 WP,Hortex %25 WP, İnexit WP 25, Korlin 25 WP, Lindamin 25 WP
15	Malathion	20	Hekthion 25 Em, Malathion %20 Em, Malaton 20 Em, Mercathion Sandoz 20
16	Methiocarbe	2 Toz	Mezurol % 2 Toz
17	Methiocarbe	50 WP	Mezurol % 50 WP
18	Methidathion	40	Supracide 40 EC
19	Premecarbe	50 WP	Carbamult 50 WP
20	Omethoate	50 EC	Folimat 50 EC

KAYNAK:ordu52.com